Filosofiepodium & filosofiegesprekken bij de Bibliotheek Wagnerplein

Ben jij een echte denker? Dan kun je komende maand je hart ophalen tijdens onze filosofische avonden waar je andere bezoekers ontmoet die filosofische vragen niet uit de weg gaan. Dit keer zijn filosofen René ten Bos en Ralf Bodelier te gast. Zij gaan in gesprek met Tjeerd van de Laar om te spreken over het thema Weerloos en Waardevol, filosoferen over mens en natuur in het Antropoceen. 

Filosoferen over mens en natuur in het Antropoceen 

We leven in het Antropoceen, het tijdperk van de mens. De invloed van de mens op aarde is groter dan ooit tevoren. Een gegeven dat we niet meer kunnen negeren. 

Door ontbossing, verbranding van fossiele brandstoffen en grootschalige landbouw is de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer sterk toegenomen. Dit leidt tot opwarming van de aarde. Daarnaast heeft menselijk handelen geleid tot het uitsterven van plant- en diersoorten. De mens is een bepalende factor voor het welzijn en de toekomst van de aarde. Dat is een besef dat we diep tot on moeten laten doordringen. 

Wie van de twee is weerloos en wie is waardevol? De mens, de natuur of beide? Hoe vinden we een juiste afstemming tussen mens en natuur en in hoeverre kan filosofie middels een grondige reflectie op het aan ons overgeleverde mensbeeld daartoe bijdragen?

Klimaatverandering dwingt ons die scheiding tussen mens en natuur te bevragen. Niet alleen blijkt de mens ineens een geologische factor die invloed uitoefent op aardse processen, ook dwingen veranderingen in de omgeving (zoals zeespiegelstijging, droogte, of bosbranden) de mens om zich aan te passen. 

Het zijn niet alleen jongeren die zich verzetten tegen klimaatonverschilligheid, maar ook filosofen, wetenschappers, juristen, sociologen, dichters, schrijvers en toonkunstenaars. Literatuur doet ons vandaag meer dan ooit nadenken over de opwarming van de aarde, de vernietiging van ecosystemen, het uitsterven van (dier- en plant) soorten en de nog steeds dominante gedachte dat de mens superieur is aan de natuur en dieren. 

Een aantal filosofen is fundamenteel anders over mens en natuur gaan denken. In ons land onder andere René ten Bos, Ralf Bodelier en Tjeerd van de Laar gaan ervan uit dat wij mensen met alles om ons heen verbonden zijn en dat wij echt niet het middelpunt van de wereld vormen: mensen, dieren, planten en dingen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.  

Zij maken zich ernstig zorgen over de toekomst van onze planeet.  

René ten Bos 

René ten Bos is filosoof en hoogleraar aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij is ook vader van twee kinderen, voetbal- en schaakliefhebber, columnist voor Het Financiële Dagblad, poëzieminnaar, schrijver van veel te veel boeken en stamcaféganger. Al die zaken kent hij minstens zoveel gewicht toe als de filosofie en het hoogleraarschap. Zijn werk kenmerkt zich vaak door zware thema’s die hij vaak met humor en blijmoedigheid benadert. Hij schreef over de verhouding tussen mens en dier, over de ecologische catastrofe die de mensheid heet, over de ondoorzichtige transparantie van water, maar ook over bureaucratie, gestes en tal van andere onderwerpen. Hoe filosofisch die teksten ook zijn, hij is het met dichter H.H. ter Balkt eens dat de laatste schoven die na het dorsen achterblijven op een stoppelveld ook filosofische waarde hebben. Als filosofie denken is, dan moet dit denken iets zijn dat ook in de dingen zit. Of in de planten of in de dieren. Niets is fouter dan denken dat denken alleen maar een menselijke bezigheid is. 

Ralf Bodelier 

Dr. Ralf Bodelier is schrijver en journalist. Hij studeerde theologie en promoveerde als filosoof. Zijn laatste boek heet ‘Lang Leve de Mens. Redden we het ook met 10 miljard?’  

Hij ziet het Antropoceen als een gebeurtenis die moet worden gevierd in plaats van betreurd of bevreesd. Hoewel hij zonder meer de problemen erkent die de toegenomen menselijke invloed heeft veroorzaakt -klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit- ziet hij het Antropoceen op de eerste plaats als een kans voor mensen om tot hun recht te komen. Het is voor hem niet alleen de voortzetting van de 18e eeuwse Verlichting maar ook een terugkeer naar het begin van de joodse en christelijke traditie, zoals je die terugvindt in Genesis 1, het Scheppingsverhaal. Hij benadrukt dan ook de voordelen van het Antropoceen, en zoekt met anderen naar oplossingen om de problemen zo effectief mogelijk aan te pakken.  

Tjeerd van de Laar 

Tjeerd van de Laar werkt als docent bij Tilburg University (TiCeLS) en is zelfstandig adviseur en coach op het gebied van filosofie en wetenschap in het voortgezet onderwijs. In 2007 promoveerde hij met een filosofisch proefschrift over wetenschappelijk onderzoek naar vrije wil. In 2011 verscheen het populaire boek Vrije wil dat hij schreef samen met Sander Voerman. In 2020 verscheen van hem het boek Kan LEGO denken? In zijn werk probeert hij filosofie en wetenschap toegankelijk te maken voor een zo breed mogelijk publiek, omdat hij ervan overtuigd is dat mensen daar niet alleen blij(er), maar ook leuker van worden. Tjeerd ligt ’s nachts vaak wakker, omdat hij zich druk maakt over klimaatverandering… 

Meer informatie   

• Datum: donderdag 13 april 2023                                                     
• Tijd: inloop 19.15 uur, start avond 19.30 uur – 21.00 uur
  Locatie: de Bibliotheek Wagnerplein                                                                                     
• Kosten: € 10,00 inclusief een lekker kopje koffie of thee
  Aanmelden: via www.bibliotheekmb.nl    

Bij het FilosofiePodium laten we een filosoof aan het woord en gaan we nadenken over vragen waar eigenlijk niet één goed antwoord op is. Je kan de antwoorden in ieder geval niet zomaar vinden op Wikipedia. Misschien zijn er wel heel veel antwoorden te bedenken op een vraag, of misschien helemaal geen omdat je het antwoord gewoon niet zeker kunt weten.

Na het FilosofiePodium organiseren we FilosofieGesprekken, deze worden interactief ingestoken, waarbij voldoende ruimte wordt ingepland om zelf met prikkelende vragen te komen. Dit wordt gedaan vanuit een veilige geborgen omgeving waarin we het belangrijk vinden dat iedereen zich gehoord voelt. In een vaste groep gaan we filosoferen over de thema’s die besproken worden in het FilosofiePodium. We gaan samen op onderzoek uit, om tot diepgang en helderheid in ons denken te komen. Dit doen we in samenwerking met Peer Elshout en Hans Happel.

www.bibliotheekmb.nl/thema/filosofie