Vandaag 79 jaar geleden: alles wat je moet weten over de bevrijding van Tilburg

Op 27 oktober 1944 werd Tilburg bevrijd van de Duitsers. Dat is vandaag dus exact 79 jaar geleden, iets wat vanavond ook in het Vrijheidspark wordt herdacht. We spraken met Astrid de Beer van het Regionaal Archief Tilburg, die ons alles vertelt wat je moet weten over de bevrijding van Tilburg. Want hoe ging dat 79 jaar geleden precies? 

De Duitse inval

Onze stad werd al snel – net als heel Nederland – een doelwit van de Duitse bombardementen. Er zijn veertien Tilburgers om het leven gekomen door de vallende bommen. Astrid vertelt hoe naar die eerste oorlogsdag was: “Een schrijnend verhaal gaat over de drie zusjes Stam. Zij liepen naar huis vanuit school en zijn toen getroffen door een granaat. Dat waren kinderen van acht, tien en twaalf jaar. Er staat een monument voor hen in de Noordstraat.” Achttien Tilburgse soldaten sneuvelden tijdens de Duitse inval.

Verzet

In 1943 ging het minder goed met de Duitse oorlogsvoering, het kost meer moeite en het verzet wordt heviger. “De Duitsers hadden meer mensen nodig die in de oorlogsindustrie in Duitsland gingen werken.” Hierdoor moesten Tilburgse studenten een loyaliteitsverklaring ondertekenen. In deze verklaring moesten zij beloven dat ze zich zouden ‘onthouden van iedere tegen het Duitse Rijk gerichte handeling’. “De studenten die niet tekenden, moesten zich melden bij de Willem II-kazerne in Tilburg. Zij werden naar kamp ‘Erica’ in Ommen gebracht en werden daarna tewerkgesteld in Duitsland.” In Tilburg heeft 2,2% van de studenten getekend, de rest van de studenten is of ondergedoken of het verzet in gegaan.

De bekendste Tilburgse verzetsheld is natuurlijk Coba Pulskens. In 1942 duiken er vier joden onder bij de dan 57-jarige Coba. Na verloop van tijd worden er ook geallieerde piloten bij Coba ondergebracht. Het gaat mis in 1944 wanneer de Sicherheitspolizei het huis van Coba binnendringt. Er zijn op dat moment drie piloten in haar huis, één wordt gelijk doodgeschoten en de andere twee worden opgepakt. ‘Tante Coba’ – zoals ze genoemd werd – kreeg de opdracht om een laken te halen om het lijk te verbergen. Het verhaal gaat dat ze met een Nederlandse vlag naar beneden is gekomen. Ruim een halfjaar later wordt Coba vergast in kamp Ravensbrück.

Bevrijding

De slag om Tilburg was hevig en duurde bijna twee weken. De slag begint op zaterdag 14 oktober, er vallen granaten op de Bosscheweg en in de Veemarktstraat. Dit gaat zo door tot 18 oktober. Er worden meerdere straten en pleinen in Tilburg getroffen door artillerievuur. In deze vier dagen vallen vijf Tilburgse doden. “Woensdag 25 oktober begint de 15e Schotse Divisie met een opmars vanuit Oirschot in de richting van Tilburg. De Nederlandse Prinses Irene Brigade vecht met hen mee. In de avond van 26 oktober hebben de Duitsers door dat ze volledig omsingeld zijn en verlaten ze de stad.”

Vrijdag 27 oktober is aangebroken en het is rustig in de stad. De Duitsers hebben de stad verlaten, maar daar was niet iedereen van op de hoogte. De helft van de stad was feest aan het vieren, terwijl de andere helft van de stad nog zwaar onder vuur lag. Vooral de wijk Broekhoven had het zwaar te voorduren. “Er zijn die laatste dag nog veel doden gevallen. Dat is heel bitter om te lezen.” Astrid vertelt het verhaal van de Tilburgse Toon ‘Kwak’ die de beschietingen stopte: “Toon is met een witte vlag naar de Britten gegaan. Om hen duidelijk te maken dat de Duitsers de stad al verlaten hebben en dat ze kunnen stoppen met schieten.” Hierna trok de Schotse divisie de stad in en werden zij als bevrijders binnengehaald.

Herdenking

Vanavond om 17.30 wordt er een kleine ceremonie gehouden. Er wordt een bloemlegging georganiseerd. De kleine burgerviering van de bevrijdingsdag is al een aantal jaar in handen van Peace and Jam. Ze zetten zich in om dat stukje historie, zeker in deze tijd, niet verloren te laten gaan. Wie mee wil helpen kan zich bij de groep melden. De naam van deze organisatie komt voort uit de nieuwsgierigheid van de Schotse bevrijders naar de Nederlandse ‘beroemde’ jam. Hier vroegen zij om een ‘piece and jam’, waarbij de Schotten met ‘piece’ op een boterham doelden.

Het Regionaal Archief Tilburg probeert een levensbeschrijving te maken van alle Tilburgse oorlogsslachtoffers. Neem een kijkje op hun website.