Leerindustrie en de lokale historie van Gilze en Rijen op foto én film

Dit voorjaar ontving Regionaal Archief Tilburg een bijzondere schenking van een serie historische films en foto’s met onder andere beelden van de leerindustrie in Rijen. Vooral de leerfabriek met de naam Noord-Brabant komt in beeld. De dorpen Gilze en Rijen liggen in aan de rand van regio Langstraat, een regio met van oudsher veel leer- en schoenindustrie. De foto- en filmbeelden zijn onlangs gedigitaliseerd en via www.regionaalarchieftilburg.nl te bekijken.

Leo Uijtendaal: fabrikant, wethouder, ruiter én amateurfilmer 

De bijzondere beeldcollectie is overgeleverd dankzij Leonardus Jacobus Uijtendaal (Breda 1897 – Rijen 1974). Leo Uijtendaal was medeoprichter en directeur van de Rijense lederfabriek Noord-Brabant en wethouder in de gemeenteraad van Gilze en Rijen, maar hij was ook fervent ruiter én amateurfilmer.

Dankzij het succes in de leerindustrie was de fabrikant vermogend genoeg om al voor de Tweede Wereldoorlog een (film)camera te kopen. Hierdoor biedt zijn collectie niet alleen inzicht in de leerindustrie, maar krijgt de kijker ook een inkijkje in het leven van de familie. Reizen, feestjes, mooie auto’s en de tenslotte paardensport speelden een belangrijke rol.

Van koehuid tot schoen: lederfabriek Noord-Brabant 

In de collectie zit onder andere een interessante documentaire. ‘Van Koehuid tot schoen’ werd in opdracht van Uijtendaal vervaardigd en toont, zoals de titel al zegt, het proces in leerfabriek Noord-Brabant. Waar specifiek zoolleder werd geproduceerd voor de eerdergenoemde schoenenindustrie. Dit was een dik en stevig leer, waardoor het geschikt was voor binnen- en buitenzolen.

De geschiedenis van de Rijense lederfabriek kent overigens hoogte- en dieptepunten. Tijdens het interbellum beleefde ze haar bloeiperiode. Er werd gewerkt in ploegendiensten, waardoor het werk continu doorging en duizenden huiden per dag verwerkt werden. Een prachtige groepsfoto uit de jaren dertig geeft inzicht in het grote personeelsbestand.

Tijdens Tweede Wereldoorlog kwam de voorspoed echter ten einde. Op 3 september 1944 werd Noord-Brabant getroffen door een Engelse bom die bedoeld was voor de nabijgelegen vliegbasis Gilze-Rijen. De fabriek brandde bijna volledig uit. Op foto’s, die mogelijk door Uijtendaal zelf zijn gemaakt, is de schade goed te zien. De fotoserie toont echter ook de veerkracht van de fabrikant. Na de bevrijding werd de fabriek volledig herbouwd op de nog bruikbare fundamenten. De nieuwe Noord-Brabant zou echter niet lang functioneel zijn. In de jaren vijftig stortte de leermarkt in en de fabriek ging omstreeks 1956 failliet.

Historische gebeurtenissen op film

Gelukkig leven de gouden jaren van Uijtendaal voort in de overgedragen collectie. Van de bloeiende fabriek tot het gegoede leven van een fabrikantengezin. Daarnaast was Uijtendaal, mede dankzij zijn betrokkenheid bij de lokale politiek, ook getuige van enkele relevante historische gebeurtenissen zoals de opening van het nieuwe gemeentehuis van Gilze en Rijen in 1939 (waarvan de beelden zelfs gedeeltelijk in kleur zijn), de wereldtentoonstelling van 1935 in Brussel, de aankomst van de nieuwe burgemeester Van Mierlo per vliegtuig in 1947 en de heropening van fabriek Noord-Brabant in 1949.

Kortom, de collectie Uijtendaal toont de lokale geschiedenis en het gegoede vooroorlogse fabrikantenleven, maar geeft ook bredere historische inzichten. Daarmee is het een prachtige aanwinst voor Regionaal Archief Tilburg. Alle films worden ook getoond op de website BrabantinBeelden