Het is dit jaar 75 jaar geleden dat Nederland bevrijd werd. Om die reden gaat Regionaal Archief Tilburg in 2020 het archiefmateriaal over de Tweede Wereldoorlog digitaliseren en online beschikbaar stellen. Hierdoor kan iedere onderzoeker gebruik maken van deze interessante bronnen en houden we de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend. Ook als de laatste ooggetuigen van de oorlog zijn wegvallen.
Door de archieven digitaal beschikbaar te stellen wordt de relatie tussen burger en de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog versterkt. Voordat ze online komen, wordt voor elk archief een risico-analyse gedaan. De gegevens die wettelijk gezien niet gepubliceerd kunnen worden volgens de AVG, blijven daardoor veilig opgeborgen.
Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog was een ingrijpende periode uit de Nederlandse geschiedenis, waarvan de gevolgen ook nu nog steeds voelbaar zijn. De invloed van de oorlog strekte zich uit over alle aspecten van het (dagelijks) leven. Elke burger kreeg ermee te maken en stond uiteindelijk voor de keuze: pas ik me aan, werk ik mee met de bezetter of verzet ik me? De waarden ‘goed’ en ‘fout’ zijn nog steeds onlosmakelijk verbonden met de Tweede Wereldoorlog en leveren nog steeds stof voor discussie. Vrijheid en democratie, twee belangrijke waarden van de Nederlandse rechtstaat, waren gedurende de oorlogsjaren ver weg.
De Tweede Wereldoorlog was een allesomvattend conflict en had ingrijpende gevolgen. De economie en industrie stonden tijdens de Tweede Wereldoorlog vrijwel volledig in dienst van de oorlogsindustrie. Burgers kregen te maken met steeds verder gaande maatregelen van de bezetter, met inperking van hun rechten, geweld en onderdrukking. De Joodse bevolking werd onderworpen aan systematische uitsluiting, deportatie en moord. Verschillende bevolkingsgroepen werden gevangengezet (gegijzeld) of gedwongen tewerkgesteld.
Archieven
Onder ‘oorlogsarchieven’ verstaan we archiefmateriaal uit de periode in aanloop naar, tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog. Om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de maatschappij zoals deze was op 10 mei 1940 – de dag waarop de Duitsers Nederland binnenvielen – is het belangrijk om ook relevante archieven van kort voor 1940 mee te nemen. Dit geldt ook voor archieven kort na de bevrijding van Tilburg en omgeving (27 oktober 1944). Het gebied was dan wel bevrijd, maar de oorlog was nog niet afgelopen. Belangrijk is ook om te weten hoe de gewone burgers de oorlog ervoeren. Door te onderzoeken hoe zij zich door de bezettingsjaren heen worstelden, wordt dit beeld steeds vollediger.
De archieven die gescand worden, zijn daarom ook heel divers van aard: het zijn archieven van de luchtbeschermingsdienst, de distributiedienst, het Rode Kruis, de centrale keuken, het gewestelijk arbeidsbureau, de Israëlitische gemeente etc. Ook de (zeer interessante) archieven van het evacuatiecomité en de comités voor hulp aan Finland en voor maatschappelijke wederopbouw staan op de nominatie om te worden gedigitaliseerd.
Tot de ‘oorlogsarchieven’ behoren ook persoonlijke archieven en dagboeken. Heel bijzonder is het dagboek van de joodse Helga Deen. Na de deportatie van Helga en haar familie naar kamp Vught hield zij een dagboek bij. Een ingrijpend verhaal. Ook zijn verschillende brieven van Helga overgeleverd. Verder hebben ze natuurlijk de collectie Coba Pulskens, het archief van verzetsvrouw Annemarie Vossen-Vennix en dat van de burgemeesters Van de Mortel en Hondius.
Bijzondere collectie
Regionaal Archief Tilburg trapt af met een bijzondere collectie affiches uit de Tweede Wereldoorlog. Deze collectie bevat niet alleen verordeningen van de bezetter en Duitse propaganda, maar ook openbare bekendmakingen van de luchtbeschermingsdienst en het Militair Gezag. Deze 95 affiches zijn onlangs gedigitaliseerd en vanaf nu te bekijken via de website. De komende maanden worden steeds nieuwe scans toegevoegd. Het streven is om in 2020 alle 70 ‘oorlogsarchieven’ online te plaatsen, voor zover er geen restricties zijn voor het openbaar maken. Zoals Helga Deen zei: “Opdat wij niet vergeten”.
